خبرگزاری مهر؛ مجله مهر- فاطمه میرزاجعفری: سوم جمادی الثانی سال یازدهم هجری فرا رسیده است؛ این روز مصادف با شهادت حضرت فاطمه (س) است، بانویی که در نزد مسلمانان برترین و والا مقام ترین بانوی جهان در تمام قرون و اعصار را دارد این عقیده بر گرفته از مضامین و احادیث نبوی و البته عشق به ائمه اطهار است که همیشه در دل مسلمانان بوده و هر روز قوت می‌گیرد.
بدیهی است؛ که یک گزارش و هموار کردن چندین کلمه از پس توصیف این بانوی بزرگوار و القاب ایشان بر نمی‌آید اما اگر بخواهیم به یکی از این توصیفات بپردازیم می‌توان گفت حضرت فاطمه دارای صفات و القاب متعددی همچون زهرا، صدیقه، طاهره، مبارکه، بتول، راضیه، مرضیه بوده است که هر کدام یک معنی مبارک دارند.
فاطمه در لغت به معنی بریده شده و جدا شده است و علت ماین نامگذاری بر طبق احادیث نبوی آن است که پیروان حضرت فاطمه به سبب او از آتش دوزخ بریده، جدا شده و برکنارند.
زهرا به معنای درخشنده است، صدیقه به معنی کسی است که به جز راستی چیزی از او صادر نمی‌شود؛ طاهره به معنی پاک و پاکیزه، مبارکه به معنای با خیر و برکت، بتول به معنای بریده و دور از ناپاکی، راضیه به معنای راضی به قضا و قدر الهی و مرضیه یعنی مورد رضایت الهی کنیه‌های فاطمی نیز عبارت اند از ام الحسین، ام الحسن، ام الائمه، ام ابیها و … که ام ابیها به معنای مادر پدر است و رسول اکرم (ص) دختر را با این وصف می ستوند که حکایت از انجام وظایف مادری برای رسول خدا توسط حضرت فاطمه دارد.
همانطور که گفته شد حضرت فاطمه جایگاه ویژه ای در میان مسلمانان دارد اما به جز عزاداری و یا برگزاری جشن در سالروز شهادت و ولادت حضرت زهرا (س) باید بیش از پیش از زوایای دیگری شخصیت این بانوی مکرمه اسلام را نه تنها به مسلمانان بلکه به جهانیان شناساند در این میان نباید از تائیر فرهنگ و هنر در این مهم غافل گشت؛ فرهنگ و هنر همواره مورد علاقه بسیاری از مردم سطرح جامعه بوده است البته در حال حاضر سرانه مطالعه بسیار پایین است و استقبال از تئاتر به خصوص تئاتر های آئینی بسیار کم است و باید دستگاه‌های نظارتی برای پر رنگ گشتن هر چه بیشتر این دو جایگاه بکوشند چرا که تأثیری که فرهنگ و هنر بر ذهن و زندگی مخاطبان و عامه مردم دارد بسیار اثر بخش و سریع است و در بقیه بخش‌ها نیازمند صرف زمان بیشتری است.
ادای دین به حضرت فاطمه به سبک شعر
اگر بخواهیم به فعالیت‌های هنری با مضمون حضرت فاطمه اشاره‌ای داشته باشیم کافی است سری به منابع بزنید تا ببینیداز دیرباز تا کنون فعالیت‌های بسیاری در این زمینه انجام شده است اگر بخواهیم از قدیم‌تر ها شروع کنیم می‌توانیم به شعرای قدیمی همچون دقیقی، فردوسی، غضائری رازی، ناصر خسرو، سنایی، قوامی رازی، عطار نیشابوری، سعدی، خواجوی کرمانی، حسین واعظ کاشفی، بابا فغانی شیرازی، هلالی جغتائی و اهلی شیرازی اشاره کنیم. همچنین وحشی بافقی، محتشم کاشانی، عاشق اصفهانی، قاآنی شیرازی، جیحون یزدی، صفای اصفهانی، ادیب الممالک فراهانی، محمدتقی بهار، محمد حسین غروری اصفهانی، صغیر اصفهانی، مهدی الهی قمشه ای، شهریار هم در وصف حضرت فاطمه (س) شعر سروده‌اند.
برای مثال شعری از سعدی در وصف حضرت فاطمه به شرح ذیل است:
یا رب به نسل طاهر اولاد فاطمه
یا رب به خون پاک شهیدان کربلا
یا رب به صدق سینه پیران راستگو
یا رب به آب دیده مردان آشنا
دل‌های خسته را به کرم مرهمی فرست
ای نام اعظمت در گنجینه شفا
که بر قول ایمان کنم خاتمه
خدایا به حق بنی فاطمه
من و دست و دامان آل رسول
اگر دعوتم رد کنی ور قبول
روایت هایی که بر عمق جان می‌نشینند
از هر چه بگذریم از نفوذ روایت داستان بر عمق جان نمی‌توان گذشت کتاب و داستان‌های آنان اگر به خوبی پردازش شوند می‌توانند به شما این حس را القا کنند که همزمان با خواندن آنها در آن زمان و آن واقعه حضور دارید و می‌توانید به خوبی بیش از پیش شاهد زندگی حضرت فاطمه و آنچه بر این بانوی بزرگوار گذشته است باشید از این میان نویسندگانی همچون حاج شیخ عباس قمی، سید محمد کاظم قزوینی، علی شریعتی، سید جعفر شهیدی، آیت الله مکارم، سید مهدی شجاعی و شهید دستغیب اشاره کرد که البته تنها تعداد اندکی از انبوه نویسندگانی هستند که درباره حضرت فاطمه (س) کتاب نوشته‌اند.
اخلاق فاطمه (س) نوشته احمد لقمانی؛ اشکنامه، نوشته مهدی صفیاری؛ اما دخترم فاطمه…! نوشته، ام نرجس؛ انارهای آسمانی، نوشته مجید ملأ محمدی،؛ انوار حدیث کساء، سید اسد عالم نقوی؛ زندگانی حضرت فاطمه (س)، برگزیده منتهی الامال، حاج شیخ عباس قمی؛ چشمه در بستر، سد مسعود آقایی، فاطمه زهرا شادمانی دل پیامبر، احمد رحمانی همدانی و حسن افتخار زاده سبزواری، فاطمه الزهرا از ولادت تا شهادت، سید محمد کاظم قزوینی که ترجمه علی کرمی؛ زندگانی فاطمه الزهرا، حسین عمادزاده؛ صدیقه شهیده، سید عبدالرزاق موسوی مقرم؛ نهج الحیات (فرهنگ سخنان حضرت فاطمه)، محمد دشتی؛ سیصد و شصت داستان از فضائل، مصائب و کرامات حضرت فاطمه (س)، عباس عزیزی؛ زندگانی فاطمه زهرا، سید جعفر شهیدی؛ زندگانی صدیقه کبری حضرت فاطمه زهرا (س)، عبدالحسین دستغیب؛ بحار الانوار (جلد ۴۳)، محمد باقر مجلسی، محمد روحانی علی آبادی؛ اسرار فدک، محمد باقر انصاری و سید حسین رجایی می‌توان اشاره کرد. این تنها چند نمونه از کتاب‌هایی است که در خصوص حضرت فاطمه به رشته تحریر درآمده است.
اما از میان این کتاب‌ها دو کتاب کشتی پهلو گرفته، سید مهدی شجاعی و کتاب فاطمه فاطمه است، دکتر علی شریعتی بیش از دیگران مورد توجه قرار گرفته است؛ اگر بخواهیم تعریف کوتاهی از این دو کتاب داشته باشیم باید گفت تاکنون بیش از دویست هزار نسخه از کتاب کشتی پهلو گرفته به فروش رفته است این کتاب متن ادبی و روحانی از نویسنده آن است که در عین استناد به منابع درجه یک، از اتقان در روایتگری برخوردار است. خیلی‌ها معتقدند که کشتی پهلو گرفته شاهکار شجاعی است. به بیان دیگر روضه‌های مکتوب شجاعی را با دل باید گریست.
اما کتاب فاطمه فاطمه است دکتر علی شریعتی یک متن ادبی پر از حس و حاس در مقام یک شیعه علوی است که کوشیده است تا فاطمه بودن فاطمه را بسراید!
ماجرای شهادت بانوی دو عالم با زبان هنر
پس از کتاب‌ها می‌توان گفت اجرای روایت‌های زنده مانند تأتر تأثیر فراوانی درالقای مفاهیم مختلفی اعم از تاریخی و احساسی دارد؛ نمایش‌های آئینی بخش مهمی از فرهنگ و تمدن یک منطقه به حساب می آیند، آئین‌ها به زمان انسان‌های بدوی بر می‌گردند زمانی که عقاید و باورهای خود را در مکان‌ها و زمان‌های خاص حفظ می‌کردند و هر بار با اجرا و دیدن آن بخشی از روح و معنویت خود را تعالی می‌بخشیدند.
البته باید گفت تعدد نمایش‌های آئینی به خصوص با مضمون‌هایی از قبیل روایت داستان‌های ائمه اطهار بسیار کم است و از همین تعداد اندک نیز به آن شکل که شایسته است استقبال به عمل نمی‌آید و این حوزه نیازمند بررسی و نظارت بهتر و بیشتری است چرا که روایت‌های زنده تأثیر بیشتری بر مخاطب چه از نظر احساسی و چه از نظر حافظه تاریخی دارد.
از این تعداد کم می‌توان به نمایش «زخم مدینه» که در ایام شهادت حضرت فاطمه در حال اجراست نام برد؛ مخاطب در مواجهه با نمایش زخم مدینه با داستان مادر خانواده‌ای آشنا می‌شود که در حادثه موشک باران در دوران هشت سال دفاع مقدس شهید شده است و در خلال این داستان فرزندان او به مقاسیه ای میان مادر خود و حضرت فاطمه (س) می‌پردازند.
اما نمایش دیگری نیز این روزها با نام «خزان ارغوان» در حال اجراست؛ در این نمایش گوشه‌هایی از ماجرای شهادت بانوی دو عالم حضرت زهرا (س) با زبان هنر بازآفرینی شده است و مخاطبان خزان ارغوان از دوران رحلت پیامبر اسلام (ص) به عنوان نقطه آغازین نمایش نظاره گر این اثر خواهند بود و چند پرده نمایشی که نشان دهنده اوضاع واحوال مدینه در روزهای پس از رحلت پیامبر و ماجرای فدک هستند.
در آخر باید گفت نمی‌توان از نفوذ دو عنصر فرهنگ و هنر در تأثیر و القای مفاهیم تاریخی و احساسی غافل شد چرا که این دو عنصر در کنار هم می‌توانند اشتیاق و علاقه تمامی طیف‌های جامعه را برانگیخته و محبت اهل بیت (ع) را بیش از پیش کنند.
نظر شما